Bình dân học vụ số: Hành trình đưa tri thức số đến mọi nhà
Cập nhật
09/05/2025 09:47
Trong kỷ nguyên cách mạng công nghiệp 4.0, tri thức số đã trở thành nền tảng cho sự phát triển cá nhân và xã hội. Không còn là đặc quyền của một nhóm nhỏ, khả năng sử dụng công nghệ, truy cập thông tin trực tuyến, và bảo vệ dữ liệu cá nhân giờ đây là nhu cầu thiết yếu của mọi người dân. Tại Việt Nam, phong trào “Bình dân học vụ số” đang nổi lên như một hành trình mang tính lịch sử, gợi nhớ đến phong trào xóa mù chữ do Chủ tịch Hồ Chí Minh khởi xướng năm 1945. Với mục tiêu phổ cập kỹ năng số cho toàn dân, sáng kiến này không chỉ trao công cụ mà còn khơi dậy khát vọng học tập và tự chủ, đảm bảo không ai bị bỏ lại trong thời đại kỹ thuật số.
Tri thức số là chìa khóa mở ra vô vàn cơ hội trong giáo dục, việc làm, và giao tiếp xã hội. Từ việc đặt lịch khám bệnh trực tuyến, thực hiện thanh toán không dùng tiền mặt, đến tham gia các khóa học trực tuyến, kỹ năng số đang định hình lại cách chúng ta sống và làm việc. Theo báo cáo của UNESCO, hơn 60% dân số thế giới đã kết nối Internet, nhưng khoảng cách số giữa các khu vực và nhóm dân cư vẫn là một thách thức toàn cầu. Tại Việt Nam, dù tỷ lệ người dùng Internet đạt gần 80% vào năm 2024, nhiều người dân ở vùng sâu, vùng xa, người cao tuổi, và các nhóm yếu thế khác vẫn gặp khó khăn trong việc sử dụng công nghệ cơ bản. Những hạn chế này không chỉ cản trở việc tiếp cận thông tin mà còn làm gia tăng bất bình đẳng xã hội.
“Bình dân học vụ số” không chỉ dừng lại ở việc hướng dẫn sử dụng máy tính hay điện thoại thông minh. Phong trào này hướng đến xây dựng một tư duy số, giúp người dân thích nghi với sự thay đổi nhanh chóng của công nghệ và tận dụng tối đa những lợi ích mà nó mang lại. Đây là một sứ mệnh cấp thiết để đảm bảo rằng mọi người dân Việt Nam, bất kể độ tuổi hay hoàn cảnh, đều có thể tự tin bước vào kỷ nguyên số.
Dù Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu trong chuyển đổi số, hành trình phổ cập tri thức số vẫn đối mặt với nhiều rào cản. Trước tiên, cơ sở hạ tầng công nghệ ở một số khu vực nông thôn và miền núi còn hạn chế, khiến việc truy cập Internet trở nên khó khăn và tốn kém. Thứ hai, sự thiếu hụt giáo viên và chương trình đào tạo phù hợp cho các nhóm yếu thế như người cao tuổi, người khuyết tật, hay lao động phổ thông là một trở ngại lớn. Cuối cùng, tâm lý e ngại công nghệ và lo lắng về an ninh mạng khiến nhiều người ngần ngại tiếp cận tri thức số, đặc biệt là ở các cộng đồng chưa quen thuộc với công nghệ.
Những thách thức này đòi hỏi một chiến lược toàn diện, với sự phối hợp chặt chẽ giữa chính phủ, doanh nghiệp, và cộng đồng. Nếu không giải quyết được những rào cản này, nguy cơ mở rộng khoảng cách số sẽ càng lớn, làm chậm tiến trình phát triển của đất nước.
Để biến “Bình dân học vụ số” thành hiện thực, cần có những hành động cụ thể và bền vững. Trước hết, chính phủ cần tiếp tục đầu tư mạnh mẽ vào cơ sở hạ tầng viễn thông, đảm bảo kết nối Internet giá rẻ và ổn định trên khắp cả nước. Các chương trình đào tạo kỹ năng số cần được thiết kế linh hoạt, phù hợp với từng đối tượng, từ các khóa học trực quan cho người cao tuổi đến các mô hình học tập qua trò chơi dành cho trẻ em. Đặc biệt, việc tích hợp nền tảng học trực tuyến “Bình dân học vụ số” với VNeID là một bước tiến lớn, giúp định danh và đánh giá trình độ kỹ năng số của người học một cách hiệu quả.
Doanh nghiệp công nghệ có thể đóng vai trò quan trọng bằng cách cung cấp các nền tảng học tập miễn phí hoặc giá rẻ, đồng thời hỗ trợ đào tạo nhân sự tại các địa phương. Các sáng kiến như “lớp học số di động” – xe buýt hoặc trung tâm cộng đồng được trang bị máy tính và Internet, có thể mang tri thức số đến tận vùng sâu, vùng xa, tạo điều kiện học tập cho những người khó tiếp cận công nghệ.
Cộng đồng cũng là một nhân tố không thể thiếu. Những người trẻ, vốn quen thuộc với công nghệ, có thể trở thành tình nguyện viên, hướng dẫn người lớn tuổi hoặc lao động phổ thông cách sử dụng công nghệ. Phong trào “mỗi người dân là một người thầy số” sẽ tạo hiệu ứng lan tỏa, thúc đẩy sự tự tin và hứng thú trong việc học hỏi. Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam, cùng với Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, đang tiên phong trong việc kêu gọi sự tham gia của toàn xã hội để hiện thực hóa mục tiêu này.
Ra mắt chính thức từ ngày 1/4/2025, nền tảng học trực tuyến “Bình dân học vụ số” là một bước tiến quan trọng trong hành trình phổ cập tri thức số. Được thiết kế như một nền tảng học mở đại trà quốc gia (MOOCs), nền tảng này cung cấp các khóa học từ cơ bản (sử dụng điện thoại thông minh, truy cập Internet) đến nâng cao (thương mại điện tử, an ninh mạng). Với khả năng hỗ trợ tới 40.000 người học cùng lúc, nền tảng này phù hợp cho mọi đối tượng, từ học sinh, sinh viên, người lao động, cán bộ, công chức, đến người cao tuổi và người dân ở vùng sâu, vùng xa.
Để tham gia, người dân chỉ cần truy cập trang web chính thức binhdanhocvuso.gov.vn hoặc các nền tảng liên kết như binhdanhocvuso.danang.gov.vn tại Đà Nẵng, tạo tài khoản bằng VNeID, và lựa chọn khóa học phù hợp. Quy trình đơn giản này không chỉ giúp người học tiếp cận tri thức số mà còn đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong việc đánh giá kỹ năng.
“Bình dân học vụ số” không phải là một chương trình ngắn hạn mà là một hành trình dài hơi, đòi hỏi sự cam kết và sáng tạo từ mọi phía. Thành công của phong trào xóa mù chữ thế kỷ trước là minh chứng rằng, với quyết tâm, đoàn kết, Việt Nam có thể đạt được những mục tiêu lớn lao. Trong kỷ nguyên số, việc phổ cập tri thức số nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống, là nền tảng để Việt Nam vươn lên thành một quốc gia số hóa mạnh mẽ, nơi mọi người dân đều có cơ hội phát triển.
Hành trình này không chỉ là việc trao công cụ, mà còn là khơi dậy khát vọng học tập và khả năng tự chủ trong mỗi cá nhân. Hãy cùng chung tay để tri thức số thực sự trở thành tài sản chung của toàn dân, hướng đến tương lai số hóa bền vững và công bằng.
Đình Hoàng
Trung tâm VH-TT&TT Lệ Thủy